Сцяг РСФСР
Сцяг РСФСР — дзяржаўны сімвал РСФСР.
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, устала неабходнасць прыняцця новага сцяга Расійскай Савецкай Рэспублікі (пасля II з'езду Саветаў, вызначылага федэрацыю — РСФСР). У якасці нацыянальнага (дзяржаўнага) і камерцыйнага (гандлёвага флоту) служыў бела-сіні-чырвоны сцяг. У той час дзяржаўны сцяг рэдка выкарыстоўваўся. Як правіла сцягі былі толькі на суднах, як знак прыналежнасці да дзяржавы і для пазначэння службовых асоб змешчаных на іх.
Першым сцягам новай Расійскай Савецкай Рэспублікі (неўзабаве пераназваная ў РСФСР) лічыцца сцяг Інтэрнацыянала, палотнішча чырвонага колеру, прыняты 5 (18) лістапада 1917 года на першым паседжанні Першага Усерасійскага з'езду маракоў:
Падняць на ўсіх суднах Усерасійскага Ваеннага флоту замест Андрэеўскага сцяга — сцяг Інтэрнацыяналу ў знак таго, што ўвесь расійскі ваенны флот, як адзін чалавек, устаў на абарону народаўладдзя ў асобе Саветаў працоўных, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў.
Не ўсе маракі лічылі гэтае рашэнне бальшавікоў абавязковай пастановай, таму працягвалі выкарыстаць ранейшыя сцягі, у тым ліку і службовыя.
Пасля пераходу Кіравання марскімі сіламі Балтыйскага флоту ў падначаленне Цэнтрабалту, 5 снежня 1917 года на штабным караблі «Крэчат» быў спушчаны сцяг камандавалага флотам контр-адмірала А. Развозава і падняты сцяг «Калектыўнага камандавалага» — Ваенна-аператыўнага аддзела ЦКБФ (Цэнтральны камітэт Балтыйскага флоту), які ўяўляў сабой сцяг Камандавалага флотам (1903 года) з чырвонымі літарамі «СФ» і «РР» нашытымі парамі крыж-накрыж на сінія прамяні крыжу.
… 5. Ваенна-аператыўны аддзел трымае сцяг Камандавалага флотам з літарамі С. Ф. Р. Р. (гэта значыць «Свабодны флот Рэспублікі Расія»).[1]
16 снежня 1917 года, дэкрэтам СНК, былі скасаваныя ўсе старыя чыны, званні і прывілеі, у тым ліку і сцягі імператарскага флоту.
18 студзеня 1918 года ў Петраградзе, III Усерасійскі з'езд Саветаў, аформіў стварэнне РСФСР.
4 сакавіка 1918 года, загадам Савета камісараў Балтфлоту, скасаваны сцяг Цэнтрабалта.
На паседжанні УЦВК 8 красавіка 1918 года, наўзамен Андрэеўскага і нацыянальнага (сучасны трыкалор) сцягоў, Я.М. Свярдловым было прапанавана абвясціць чырвоны сцяг дзяржаўным.
У процівагу прынятым у вексілалогіі нормам (на сцягу нельга выкарыстоўваць тэкст), дэкрэтам УЦВК[2] ад 14 красавіка 1918 года быў прыняты першы афіцыйны сцяг:
Сцягам Расійскай Рэспублікі ўсталёўваецца Чырвоны Сцяг з надпісам «Расійская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка».
Паводле ўзору, надпіс павінен быў выконвацца белымі літарамі ў тры радкі — «Россійская Соціалистическая Федеративная Совѣтская Республика» (у дарэформавым алфавіту).
20 красавіка 1918 года гэты сцяг зацверджаны загадам № 320 па флоце і Марскому ведамству:
…зацверджаны УЦВК РСФСР малюнак Нацыянальнага і Ваеннага чырвонага сцяга з надпісам «Расійская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка», на ўзор якога і падлягае вырабляць усе сцягі… памер сцягоў, якія вырабляюцца, павінен адпавядаць памеру аднастайных з ім сцягоў, цяпер існых… на сцягах малога памеру вышэйпаказаны надпіс дапушчаецца рабіць не ўвесь цалкам, а толькі пачатковымі літарамі, напрыклад: Р.С.Ф.С.Р.
На справе гэты сцяг не ўжываўся на флоце, бо надпіс на ім немагчыма было адрозніць нават на малой адлегласці. Замест яго выкарыстоўваўся проста чырвоны сцяг. На гэта ў чэрвені 1918 года рушыла ўслед нота нямецкага пасла Мірбаха, якой ён апавясціў, што «расійскім ваенным і марскім сцягам будзе прызнаны толькі чырвоны сцяг з надпісам „Расійская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка“». Таму Народнаму Камісарыяту замежных спраў даручылі распрацаваць новыя сцягі, якія і былі распрацаваныя мастакамі С.В. Чахоніным, Н.П. Калчаноўскім і В.Н. Сярэбраным.
16 чэрвеня 1918 года загадам па флоце і Марскому ведамству № 434:
- «…Аб'яўляецца выпрацаваны Народным Камісарыятам па замежных справах і зацверджаны Цэнтральным выканаўчым камітэтаў Саветаў узор сцягу Расійскай Сацыялістычнай Федэратыўнай Савецкай Рэспублікі, наўзамен сцягу, абвешчанага пры загадзе па флоце і Марскому ведамству ад 20 красавіка 1918 г. за № 320.
- Падстава: Выпіс з пратаколу № 26 ад 24-га мая 1918 г. паседжанні Народнага Камісарыята па марскіх справах, п. 7.
- Апісанне: сцяг Расійскай Рэспублікі чырвонага колеру. У верхнім левым куце нашываюцца або наносяцца фарбай літары Р.С.Ф.С.Р., паводле выявы.
- Літары залатыя, але для звычайнага ўжывання (упрыгожванні хат і інш.) можна ўжываць жоўтыя, па адценні якія нагадваюць золата.
- Даўжыня сцягу ўдвая больш шырыні, даўжыня прамавугольніка для літар у два з паловай разу менш даўжыні, шырыня прамавугольніка ўдвая менш шырыні сцягу».
Такім чынам Марское ведамства прыняло дзяржаўны сцяг РСФСР.
10 ліпеня 1918 года, на V Усерасійскім з'ездзе Саветаў, была прынятая Канстытуцыя РСФСР, якая абвяшчала:
- …Артыкул 90.
- Гандлёвы, марскі і ваенны сцяг Р.С.Ф.С.Р. складаецца з палотнішча чырвонага (пунсовага) колеру, у левым куце якога, у тронка, наверсе, змешчаныя залатыя літары Р.С.Ф.С.Р. або надпіс: Расійская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка.
Паводле прыкладаемых выявыў, прыняты Марскім ведамствам сцяг аб'яўляўся марскім (ваенна-марскім), а ваенным (дзяржаўным) стаў сцяг з залатымі літарамі Р.С.Ф.С.Р., размешчанымі ў выглядзе крыжа ў крыжы чырвонага палотнішчу (па правілах рускай мовы, якія дзейнічалі на той момант, у абрэвіятурах пасля кожнай літары ставілася кропка).
Аднак, са ўласцівым тому часу прававым хаосам, варыянт з поўным найменнем быў прыбраны з надрукаванай пазней, рэфармаваным алфавітам, Канстытуцыі. У прыкладанні засталося адзіны малюнак ваеннага, дзяржаўнага і гандлёвага сцяга: залатыя літары РСФСР (намаляваныя ў крыжы стылізаваным царкоўна-славянскім шрыфтам) акрэсленыя справа і знізу залатой аблямоўкай.
13 кастрычніка 1920 года дэкрэтам УЦВК занесена змена ў Канстытуцыю РСФСР:[3]
- У змене 90 артыкулы Канстытуцыі Р.С.Ф.С.Р. аб усталяванні аднастайнага гандлёвага, марскога і ваеннага сцяга У.Ц.В.К. пастанаўляе:
- 1. Пакінуць існы ўзор у якасці ваеннага сцяга (чырвоны сцяг з залатымі літарамі Р.С.Ф.С.Р. у левым верхнім крыжы).
- 2. Для гандлёвага сцяга ўсталяваць чырвоны сцяг з белымі літарамі Р.С.Ф.С.Р. вялікага памеру ў сярэдзіне сцягу.
- 3. Для марскога сцяга ўсталяваць чырвоны сцяг з якарам і чырвонай зоркай пасярэдзіне і белымі літарамі Р.С.Ф.С.Р. у верхняй частцы якару.
З прычыны падпісання Брэсцкай мірнага дагавора, РСФСР практычна засталася без ваеннага флоту, таму сцяг гандлёвага флоту стаў першым сцягам, які ўбачылі ў іншых дзяржавах.
Пасля ўтварэння СССР, 30 снежня 1922 года, і прыняцці 12 лістапада 1923 года сцягу СССР, сцяг РСФСР адышоў на другі план.
11 мая 1925 года, на XII Усерасійскім з'ездзе Саветаў, была прынятая новая Канстытуцыя РСФСР:
…§ 88. Дзяржаўны сцяг Расійскай Сацыялістычнай Федэратыўнай Савецкай Рэспублікі складаецца з палотнішча чырвонага (пунсовага) колеру, у левым куце якога, у тронка наверсе, змешчаныя залатыя літары «Р.С.Ф.С.Р.».
21 студзеня 1937 года, Надзвычайным XVII з'ездам Саветаў, зацверджаная новая Канстытуцыя РСФСР, якая абвяшчала:
Артыкул 149. Дзяржаўны сцяг Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі складаецца з чырвонага палотнішчу, у левым куце якога, у тронка наверсе, змешчаныя залатыя літары «РСФСР».
Пастановай Прэзідыума УЦВК ад 1 красавіка 1937 года быў зацверджаны новы ўзор выявы Дзяржаўнага сцяга РСФСР, распрацаваны па даручэнні Прэзідыума УЦВК мастаком А.Н. Мількіным. У адрозненне ад сцягу РСФСР ранейшага ўзору, новы сцяг не меў абведзенага залатымі лініямі крыжу, а абрэвіятура назвы рэспублікі была нанесеная звычайным шрыфтам, без падзяляльных кропак.
2 мая 1954 года Вярхоўны Савет РСФСР,[4]самым апошнім з шестнаццаці рэспубалік, зацвердзіў указ Прэзідыума ВС РСФСР ад 9 студзеня 1954 года[5]. У адпаведнасці з гэтым артыкул 149 Канстытуцыі РСФСР павінна была выкладацца наступным чынам:
Дзяржаўны сцяг Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі складаецца з чырвонага палотнішчу са светла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сцягу. Светла-сіняя паласа складае адну восьмую даўжыні сцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сцягу да даўжыні 1:2.
23 снежня 1955 года выйшла Палажэнне аб Дзяржаўным сцягу РСФСР:[6]
- …2. Дзяржаўны сцяг Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі ўяўляе сабой чырвонае прамавугольнае палотнішча са светла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сцягу, якая складае 1/8 даўжыні сцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сцягу да даўжыні — 1:2.
- Серп і молат упісваюцца ў квадрат, бок якога роўная 1/4 шырыні сцягу. Востры канец сярпа прыходзіцца пасярэдзіне верхняга боку квадрата, дзяржальня сярпа і молата ўпіраюцца ў ніжнія куты квадрату. Даўжыня молата з дзяржальняй складае 3/4 дыяганалі квадрату.
- Пяціканцовая зорка ўпісваецца ў акружнасць дыяметрам у 1/8 шырыні сцягу, датычную верхняга боку квадрату.
- Адлегласць вертыкальнай восі зоркі, сярпа і молата ад тронка ўраўноўваецца 2/5 шырыні сцягу. Адлегласць ад верхняй абзы сцягу да цэнтра зоркі — 1/8 шырыні сцягу.
Характэрна, што змена ў тэкст Канстытуцыі РСФСР, узору 1937 года, так і не была занесена.
Яшчэ больш характэрна, што гэтае Палажэнне дагэтуль не адменена, бо ва ўказе прэзідэнта РФ ад 11 снежня 1993 года № 2126[7] сказанае:
…3. Прызнаць страціўшае сілу Палажэнне аб Дзяржаўным сцягу РСФСР, зацверджанае ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР ад 23 снежня 1953 г.…
А Палажэнне выйшла ў 1955 годзе. Таму, дэ-юрэ, у Расійскай Федэрацыі два афіцыйных сцяга.
Толькі 12 красавіка 1978 года, калі Вярхоўны Савет РСФСР зацвердзіў новую Канстытуцыю (Асноўны Закон) РСФСР, сцяг узору 1954 года быў узаконены:
…Артыкул 181. Дзяржаўны сцяг Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі ўяўляе сабой чырвонае прамавугольнае палотнішча са светла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сцягу, якая складае адну восьмую даўжыні сцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сцягу да яго даўжыні — 1:2.
22 студзеня 1981 года ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР у Палажэнні аб сцягу таксама было ўдакладнена (прыкладалася выява), што на зваротным боку палотнішчу зорка, серп і молат не адлюстроўваліся.
22 жніўня 1991 года Вярхоўны Савет РСФСР пастанавіў:[8]
Да ўсталявання адмысловым законам новай дзяржаўнай сімволікі Расійскай Федэрацыі лічыць гістарычны сцяг Расіі — палотнішча з роўнавялікіх гарызантальных белай, блакітнай, пунсовай палос — афіцыйным Нацыянальным сцягам Расійскай Федэрацыі.
Аднак заканадаўча гэта палажэнне было замацавана толькі 1 лістапада 1991 года[9][10]. Сцягам РСФСР усталёўвалася прамавугольнае палотнішча з роўнавялікімі гарызантальнымі палосамі: верхняя паласа белага колеру, сярэдняя — блакітнага колеру і ніжняя — пунсовага колеру. Суадносіны шырыні сцягу да яго даўжыні — 1:2.
25 снежня 1991 года назва дзяржавы «РСФСР» было заменена на — «Расійская Федэрацыя (Расія)»[11].
Зацемкі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Загад Вярхоўнай марской калегіі № 1 ад 5 снежня 1917 г.
- ↑ Дэкрэт Усерасійскага Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта Саветаў Працоўных, Салдацкіх, Сялянскіх і Казачых дэпутатаў ад 14 красавіка 1918 г. № 415 «Аб сцягу Расійскай Рэспублікі»
- ↑ Дэкрэт УЦВК ад 13 кастрычніка 1920 г. «Аб усталяванні гандлёвага, марскога і ваеннага сцяга».
- ↑ Закон Вярхоўнага Савета РСФСР ад 2 мая 1954 г. «Аб Дзяржаўным сцягу РСФСР»
- ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР ад 9 студзеня 1954 г. «Аб Дзяржаўным сцягу РСФСР»
- ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР ад 23 снежня 1955 г. «Аб сцвярджэнні Палажэнні аб Дзяржаўным сцягу РСФСР».
- ↑ Указ прэзідэнта РФ ад 11 снежня 1993 г. № 2126 «Аб Дзяржаўным сцягу Расійскай Федэрацыі»
- ↑ Пастанова Вярхоўнага Савета РСФСР ад 22 жніўня 1991 г. № 1627 / I—I «Аб афіцыйным прызнанні і выкарыстанні Нацыянальнага сцяга РСФСР»
- ↑ Закон РСФСР ад 1 лістапада 1991 года «Аб зменах і дадатках Канстытуцыі (Асноўнага Закона) РСФСР».
- ↑ Артыкул 181 Канстытуцыі (Асноўнага Закона) Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі.
- ↑ Закон РСФСР ад 25 снежня 1991 года № 2094-1 «Аб змене назвы дзяржавы Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка».
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Канстытуцыя РСФСР 1918 года (руск.)
- Канстытуцыя РСФСР 1937 года Архівавана 10 красавіка 2009. (руск.)
- Дзяржаўныя сцягі РСФСР (руск.)
- Дзяржсімволіка Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі (руск.)